Chwościk buraka – najważniejsza choroba

Historia i teraźniejszość buraka cukrowego

Cukier produkowany jest głównie z trzciny cukrowej oraz buraka cukrowego. Jest jednym z najczęściej oferowanych produktów na globalnym rynku żywności, w formule w tak zwanych kontraktów terminowych (Futures) i odgrywa ogromną rolę w kształtowaniu trendów światowych cen żywności.

Tylko około 20% światowej produkcji cukru pochodzi z buraków cukrowych, a ponad połowa jest produkowana w Europie. Polska już od ponad 100 lat jest kluczowym producentem cukru. Przed II wojną światową uprawa buraków cukrowych zajmowała powierzchnię ponad 200 tys ha. Dalszy rozwój uprawy przypada na okres powojenny. W szczytowym okresie powierzchnia dochodziła do 500 tys ha będąc jedną z największych i najbardziej opłacalnych upraw dla rolników.

Regres uprawy rozpoczął się od połowy lat dziewięćdziesiątych, kiedy jej powierzchnia spadła poniżej tej przedwojennej. Stopniowy wzrost atrakcyjności uprawy rozpoczął się w pod koniec pierwszego dziesięciolecia lat 2000, obecnie ustabilizował się na poziomie 220-240 tys ha. Jeśli jednak weźmiemy pod uwagę wzrost wydajności upraw, to jest wzrost plonów buraka z 20 ton w latach trzydziestych do około 62 ton obecnie (dane ZPC), oraz poprawy polaryzacji cukru z poniżej 10% do 17% można śmiało powiedzieć, że jest to jedna z najbardziej progresywnych upraw w Polsce.

Jakie są wyzwania w produkcji buraka cukrowego?

Jak w wielu innych uprawach tak i w buraku cukrowym, rolnicy stają przed wieloma wyzwaniami związanymi z produkcją buraka cukrowego. W niniejszym artykule pominiemy aspekty związane z polityką Unijną oraz ekonomiką produkcji, a skoncentrujemy się na wybranych elementach agrotechnicznych i biologicznych.

Wśród głównych czynników biologicznych ograniczających plonowanie buraka cukrowego oraz polaryzację cukru możemy wymienić zachwaszczenie (burak jest uprawą późno zakrywającą międzyrzędzia), występowanie nicieni i wielu szkodników (żerujących na korzeniach oraz częściach nadziemnych), oraz choroby (występujące na korzeniach, zwłaszcza w fazie siewek oraz na liściach).

Chwościk buraka – dominująca choroba, wymagająca skutecznej ochrony

Co wpływa na rozwój chwościka?

Naukowcy wskazują na wiele czynników, które mogły spowodować masowy pojaw choroby, począwszy od zmian klimatu (C. beticola rozwija się najlepiej w wysokich temperaturach dnia i nocy), poprzez łatwość grzyba do mutacji i tworzenia ras agresywnych, a kończąc na zmianach w agrotechnice i praktyce rolniczej (uproszczenia upraw i związane z tym resztki pożniwne, niewłaściwy płodozmian, oraz pozostawianie liści buraka na polu, które w przeszłości były wykorzystywane jako pasza).

Chwościk buraka przez długi czas pozostaje w formie latentnej (utajonej), od momentu infekcji do wystąpienia objawów na liściach może minąć do 14 dni. Początkowe objawy chwościka to małe, brunatne plamki, otoczone czerwoną obwódką, które pojawiają się na najstarszych liściach. Następnie atakowane są młodsze liście buraka, a te, które zostały zaatakowane jako pierwsze, są opanowywane przez chorobę i stopniowo zasychają. Szkodliwość chwościka buraka polega nie tylko na zmniejszeniu powierzchni asymilacyjnej i spadku plonu masy korzeni, lecz także na stymulowaniu wzrostu nowych, młodych liści, a w konsekwencji zużywaniu asymilatów i spadku polaryzacji cukru. W skrajnych przypadkach, przy braku ochrony fungicydowej, w wyniku znacznego porażenia plantacji chwościkiem, spadek plonu korzeni może wynieść nawet 50%, a polaryzacja zmniejsza się o 2-3 punkty procentowe. W rezultacie plon cukru technologicznego spada o kilkadziesiąt procent, a opłacalność buraka jest żadna, wręcz przynosi straty.

Firmy hodowlane od lat starają się wprowadzać odmiany tolerancyjne i odporne na Cercospora beticola, sprawcę choroby Chwościk buraka. Nawet w przypadku takich odmian jego zwalczanie jest zalecane. Jednak w wyniku zmniejszania się ilości substancji czynnych wchodzących w skład środków ochrony roślin, skuteczne zwalczanie chwościka jest znacznie utrudnione. Wynika to z faktu, iż na większość z pozostałych substancji czynnych sprawca Chwościka buraka już się uodpornił, lub spadła ich skuteczność. Jak już nadmieniono, wynika to faktu, iż Cercospora ma dużą łatwość do tworzenia ras odpornych na substancje czynne, zwłaszcza jeżeli brak jest rotacji mechanizmami działania fungicydów.

Najgroźniejszą i najtrudniejszą chorobą liści występującą w uprawie buraka cukrowego jest Chwościk buraka, którego sprawcą jest grzyb Cercospora beticola. Jest to choroba znana w Polsce od dziesiątek lat. Jej gwałtowny i masowy rozwój powtarzający się co roku występuje od lat zaledwie kilkunastu.

Czy problem chwościka w buraku dalej będzie “spędzał sen z powiek”

Mikrobiolodzy są zgodni, że nie stwierdzono dotychczas odporności grzybów na bakterie. Mikrobiologiczna firma Agrobiotics, postanowiła wykorzystać tę właściwość bakterii tworząc produkt wspierający naturalną odporność buraka cukrowego.

Preparta mikrobiologiczny  zawiera szczep z rodzaju Bacillus  w ilości 1 x108 jtk/g i nie zawiera organizmów modyfikowanych genetycznie (GMO). Preparat rekomendowany jest do pierwszego zabiegu przeprowadzanego na plantacji, najlepiej przed wystąpieniem pierwszych objawów chwościka. Daje wówczas najlepsze rezultaty w budowaniu naturalnej odporności rośliny uprawnej, w efekcie czego rośliny mają zdrowe liście. Następne zabiegi wykonywać w miarę zagrożenia plantacji, stosując przemiennie z fungicydami dobieranymi w oparciu o odmienne mechanizmy działania substancji czynnych. Termin zabiegu preparatem mikrobiologicznym przed (najlepsze rezultaty) lub natychmiast po zauważeniu pierwszych objawów chwościka na plantacji (do 5% porażonych roślin na plantacji); bardzo dobrą rośliną wskaźnikową jest burak ćwikłowy, na którym objawy choroby występują do 14 dni wcześniej niż na plantacjach buraka cukrowego. Rekomendowana dawka to 1,0-1,5 kg/ha. Wyższą dawkę należy stosować w odmianach wrażliwych i warunkach sprzyjających rozwojowi Chwościka. Zalecana ilość wody do zabiegu to 200-400 l/ha. Wyższą dawkę wody należy stosować w późniejszych terminach zabiegu na wyrośnięte rośliny z większą biomasą liści. Ciecz roboczą należy przygotować bezpośrednio przed zabiegiem i należy ją zużyć w ciągu kilku godzin od jej przygotowania. Ważna informacja: preparatów mikrobiologicznych nie można mieszać z produktami zawierającymi miedź!

Dlaczego rozwiązania mikrobiologiczne?

Burak cukrowy to ważna dla rolników uprawa; ekonomicznie opłacalna, przydatna w płodozmianie, lecz z  drugiej strony wysoko nakładowa i wymagająca dużej wiedzy. Jednym z kluczowych wyzwań, przy zmniejszającej się liczbie środków ochrony roślin z grupy fungicydów, jest ochrona przeciwko chorobom liści, a zwłaszcza Chwościkowi buraka. Dostępność rozwiązania mikrobiologicznego od Agrobiotics, wspierającego naturalną odporność roślin dzięki pojawieniu się preparatu mikrobiologicznego jest dużym wsparciem w prowadzeniu plantacji dla producentów oraz cukrowni tak ważnej uprawy, jakim burak cukrowy.