Fazy rozwojowe w skali BBCH

Każda roślina uprawna posiada fazy rozwojowe, w trakcie których zachodzą konkretne zmiany we wzroście i rozwoju rośliny. Umiejętność rozpoznania poszczególnych faz jest kluczowa z punktu widzenia zabiegów agrotechnicznych, w tym stosowania środków ochrony roślin.

Z tego względu w Polsce oraz całej Europie funkcjonuje uniwersalna skala BBCH, która pozwala rozróżnić poszczególne fazy rozwojowe roślin, od kiełkowania aż do zamierania rośliny. Skale BBCH zostały opracowane dla wielu gatunków roślin jedno- i dwuliściennych, dzięki czemu są bardzo precyzyjne.

Czym jest skala BBCH?

Skrót BBCH pochodzi od niemieckiego zwrotu Biologische Bundesanstalt, Bundessortenamt und CHemische Industrie. Wykorzystuje system kodu dziesiętnego, który dzieli się na zasadnicze i drugorzędne fazy rozwoju rośliny.

W przypadku skali BBCH dla zbóż wyróżniamy 10 faz głównych ponumerowanych cyframi od 0 do 9. Obok nich znajduje się kolejna cyfra, określająca bardziej szczegółowo przebieg konkretnej fazy.

Na przykład faza BBCH 5 to w przypadku zbóż faza kłoszenia, a BBCH 52 oznacza fazę kłoszenia, kiedy 20% kłosa lub wiechy ulega odsłonięciu. Długość trwania każdej fazy jest zależna od warunków atmosferycznych oraz gatunku rośliny.

Dlaczego warto znać fazy rozwojowe?

Skala BBCH pozwala określić fazy rozwoju roślin, co w rolnictwie bardzo ułatwia prawidłowe określenie, kiedy należy wykonać zabieg pestycydami, kiedy przypada okres zapylania roślin itd.

Jakie fazy rozwojowe w skali BBCH wyróżniamy w zbożach?

0 Kiełkowanie

00 Suchy ziarniak

01 Rozpoczyna się pęcznienie

03 Koniec pęcznienia, ziarniak jest napęczniały

05 Z ziarniaka wydostaje się korzeń zarodkowy

06 Korzeń zarodkowy stopniowo wzrasta, widoczne stają się włośniki i korzenie boczne

07 Z ziarniaka wydostaje się pochewka liściowa

09 Pochewka liściowa wydostaje się na powierzchnię gleby, powodując jej pękanie

1 Rozwój liści zbóż

10 Z pochewki liściowej wydobywa się pierwszy liść – tzw. szpilkowanie

11 Faza 1. liścia

12 Faza 2. liścia

13 Faza 3. liścia

19 Faza 9. i więcej liści

2 Krzewienie zbóż

20 Brak rozkrzewień

21 Początek krzewienia: widoczny staje się pierwszy pęd boczny

22 Widoczne stają się dwa rozkrzewienia

23 Widoczne stają się trzy rozkrzewienia

29 Wykonana maksymalna liczba rozkrzewień, koniec krzewienia

3 Strzelanie w źdźbło lub wzrost pędu na długość

30 Początek wzrostu źdźbła: podnosi się węzeł krzewienia, pojawia się pierwsze międzywięźle i zaczyna się wydłużać. Możliwe zaobserwowanie szczytu kwiatostanu na wysokości 1 cm nad węzłem krzewienia.

31 Pojawia się pierwsze kolanko minimum 1 cm nad węzłem krzewienia

32 Pojawia się drugie kolanko minimum 2 cm nad pierwszym

33 Pojawia się trzecie kolanko minimum 2 cm nad drugim

37 Widoczny staje się liść flagowy, jeszcze nierozwinięty; kłos zaczyna pęcznieć

39 Faza liścia flagowego: liść flagowy całkowicie rozwinięty, widoczny staje się języczek liściowy ostatniego liścia

4 Grubienie pochwy liściowej liścia flagowego, rozwój kłosa w pochwie liściowej

41 Pochwa liściowa liścia flagowego zaczyna nabrzmiewać, wczesny rozwój kłosa lub wiechy

43 Widoczne nabrzmienie pochwy liściowej liścia flagowego

45 Pochwa liściowa liścia flagowego przestaje nabrzmiewać, późny rozwój kłosa lub wiechy

47 Otwarcie pochwy liściowej liścia flagowego

49 Widoczne pierwsze ości

5 Kłoszenie

50 Początek kłoszenia: z pochwy wyłania się szczyt kłosa lub wiechy, widoczny staje się pierwszy kłosek

51-58 Odsłonięcie od 20% do 80% kłosa lub wiechy

59 Koniec kłoszenia: całkowite odsłonięcie kłosa lub wiechy; z pochwy wydobywają się wszystkie kłoski

6 Kwitnienie

61 Początek kwitnienia: widoczne stają się pierwsze pylniki

62 Pełnia kwitnienia: wykształca się 50% pylników

69 Koniec kwitnienia: widoczne zeschnięte pylniki, wszystkie kłoski zakończyły kwitnienie

7 Rozwój ziarniaków

71 Dojrzałość wodna: pojawiają się pierwsze ziarniaki wodniste, osiągnęły połowę typowej wielkości

73 Początek dojrzałości mlecznej ziarniaków

74 Pełna dojrzałość mlecza ziarniaków

77 Dojrzałość późno-mleczna ziarniaków

8 Dojrzewanie

83 Początek dojrzałości woskowej ziarniaków

85 Dojrzałość woskowa miękka: ziarniaki łatwo rozcierają się między palcami

87 Dojrzałość woskowa twarda: ziarniaki łatwo rozdzielić paznokciem

89 Dojrzałość pełna: ziarniaki są twarde i trudne do rozdzielenia paznokciem

9 Zamieranie

92 Dojrzałość martwa: ziarniaki stają się bardzo twarde, nie można wbić w nie paznokcia

93 Luźne ułożenie ziarniaków w kłosie, możliwość osypywania

97 Więdnięcie i zamieranie rośliny

99 Ziarno zebrane, okres spoczynku

Jakie fazy rozwojowe w skali BBCH wyróżniamy w rzepaku?

0 Kiełkowanie i wschody

00 Suche nasiona

01 Nasiona pęcznieją

02 W nasieniu przemieniają się substancje zapasowe

03 Ukazuje się korzonek zarodkowy

04 Przez zarodek formuje się łodyżka podliścieniowa

05 Nad powierzchnią pojawia się łodyżka podliścieniowa w formie zagiętego kolanka

06 Prostowanie kolanka nad ziemią i rozwój liścieni (początek wschodów)

1 Formowanie i rozwój rozety liściowej

10 Całkowite rozwinięcie liścieni, pojawienie się między nimi ogonka pierwszego liścia

11 Faza 2. liścia

12 Faza 3 liści

13 faza 4 liści

14-18 fazy kolejnych liści

19 faza 9 i więcej liści w rozecie

2 Zimowy spoczynek roślin

20 Koniec wzrostu roślin i tworzenia nowych liści

21 Przedzimie

22 Zima

23 Po zimie

27 Zaranie wiosny

29 Przedwiośnie

3 Formowanie i wzrost pędu

30 Początek wiosennej wegetacji

31 Odtworzenie przemarzniętej rozety

32 Rozpoczęcie wydłużania się pędu głównego

33 Widoczne 1. międzywęźle

34 Widoczne 2. międzywęźle

35 Widoczne 3. międzywęźle

36-38 Widoczne następne międzywęźla

39 Widoczne 7 i więcej międzywęźli

5 Pąkowanie

50 Pąki kwiatowe zamknięte w liściach

51 Zielony pąk – pąki kwiatowe są widoczne z góry

52 Pąki kwiatowe wydostają się z najmłodszych liści

53 Pąki kwiatowe są rozwinięte nad najmłodszymi liśćmi

54 Pąki kwiatowe całkowicie wyodrębnione na pędzie głównym

55-58 Etapy całkowitego wyodrębniania pąków kwiatowych z okrywy liściowej na kolejnych rozgałęzieniach bocznych

59 Żółty pąk – w pąkach pędu głównego widoczne stają się pierwsze płatki

6 Kwitnienie

60 Pierwsze kwiaty się otwierają

61 Początek kwitnienia – otwiera się 10% kwiatów w kwiatostanie głównym

62-64 Otwiera się od 20% do 40% kwiatów w kwiatostanie głównym

65 Pełnia kwitnienia: otwiera się połowa kwiatów w kwiatostanie głównym, starsze płatki opadają

66-67 Końcowa faza kwitnienia

68 Przekwitanie – opadła większość płatków

69 Pojedyncze rośliny kończą kwitnąć – etap dokwitania

7 Formowanie i rozwój łuszczyn

70 pierwsze łuszczyny osiągają typową wielkość

71-78 Od 10% do 80%  łuszczyn osiąga typową wielkość

79 prawie wszystkie łuszczyny osiągają typową wielkość

8 Wzrost i dojrzewanie nasion

80 Początek dojrzewania

81-88 od 10% do 90% łuszczyn zawiera brązowe nasiona

89 Dojrzałość pełna – w prawie wszystkich łuszczynach nasiona są brązowoczarne i twarde

9 Zamieranie

90-97 Rośliny stopniowo usychają i zamierają

98 Obumarłe rośliny czernieją

99 Rośliny zebrane, okres spoczynku

Jakie fazy rozwojowe w skali BBCH wyróżniamy w kukurydzy?

0 Kiełkowanie

00 Suchy ziarniak

01 Początek pęcznienia ziarniaków

03 Koniec pęcznienia ziarniaków

05 Z ziarniaka wyrasta korzeń zarodkowy

06 Wydłużenie korzenia zarodkowego, pojawiają się włośniki i korzenie przybyszowe

07 Z ziarniaka wydostaje się pochewka liściowa

09 Pochewka liściowa przebija się na powierzchnię gleby, powodując jej pękanie

1 Rozwój liści

10 Z pochewki liściowej powstaje pierwszy liść

11 Faza 1. liścia

12 Faza 2 liści

13 Faza 3 liści

14 Faza 4 liści

15 Faza 5 liści

19 Faza 9 i więcej liści

3 Rozwój źdźbła

30 Początek wzrostu źdźbła

31 Faza 1. kolanka

32 Faza 2 kolanek

33 Faza 3 kolanek

34 Faza 4 kolanek

35 Faza 5 kolanek

39 Faza 9 i więcej kolanek

5 Rozwój wiechy i kłoszenie

51 Początek ukazania się wiechy

53 Widoczny wierzchołek wiechy

55 Wiecha wysuwa się do połowy, a jej środek zaczyna się rozdzielać

59 Wiecha całkowicie widoczna i ukształtowana

6 Kwitnienie i zapłodnienie

61 Widoczne pręciki w kłoskach w środkowej części; kolba wyłania się z pochwy liściowej

63 Rozpoczęcie pylenia; znamiona słupków widoczne

65 Kwitnienie górnej i dolnej części wiechy; całkowite wykształcenie znamion słupków

67 Pełnia kwitnienia; znamiona i szyjki słupków brązowieją i obumierają

69 Koniec fazy kwitnienia – znamiona i szyjki słupków są obumarłe i usychają

7 Rozwój ziarniaków

71 rozwój pierwszych ziarniaków wodnych

73 Początek dojrzałości mlecznej ziarniaków

75 Pełna dojrzałość mleczna ziarniaków

79 Ziarniaki osiągają typową wielkość

8 Dojrzewanie

83 Początek dojrzałości woskowej ziarniaków

85 Pełna dojrzałość woskowa ziarniaków

87 Dojrzałość fizjologiczna ziarniaków

89 Dojrzałość pełna ziarniaków

9 Zamieranie

97 Więdnięcie i zamieranie rośliny

99 Ziarna i kolby kukurydzy zebrane, okres spoczynku

Jakie fazy rozwojowe w skali BBCH wyróżniamy w burakach?

Buraki cukrowe rozwijają się przez 2 lata od momentu kiełkowania do wydawania kłębków. Pierwszy rok to okres wegetacji, kiedy rośliny wzrastają i osiągają podstawową wielkość biomasy tzw. rozwój wegetatywny. Tylko na plantacjach nasiennych prowadzi się uprawę buraków w pełnych cyklu dwuletnim, ponieważ w okresie zimowym przechodzą proces jarowizacji. aby móc przejść do fazy generatywnej.

Fazy rozwojowe buraka cukrowego w skali BBCH prezentują się następująco:

0 Kiełkowanie

00 Suchy ziarniak

01 Początek pęcznienia ziarniaków

03 Koniec pęcznienia ziarniaków

05 Z ziarniaka wyrasta korzeń zarodkowy

07 Z ziarniaka wyrasta pęd

09 Początek wschodów: pęd wyłania się nad powierzchnię gleby, powodując jej pękanie

1 Rozwój liści

10 Widoczny pierwszy liść – tzw. szpilkowanie

11 Faza 1. liścia 

12 Faza 2 liści

14 Faza 4 liści

15 Faza 5 liści

19 Faza 9 i więcej liści

3 Główny wzrost

31 Początek pokrycia upraw – liście pokrywają 10% powierzchni

33 Liście pokrywają 30% powierzchni

39 Burak osiągnął rozmiar nadający się do zbioru

4 Rozwój wegetatywnych części rośliny nadających się do zbioru

49 Burak osiągnął rozmiar nadający się do zbioru